Gidrologiya va gidrogeologiya
Mazkur kafedra 1987 yili mustaqil "Gidrogeologiya" va "Gidrologiya va suv oqimlarini rostlash" kafedralarining qo‘shilishidan tashkil etilgan. 1944 yilda "Gidrogeologiya" kafedrasi professor D.M. Kats raxbarligida tashkil etilgan. Kafedrada turli yillari professor D.M. Kats (1944-1958), dotsent M.M. Ivanitsin (1959-1970), O‘zbekiston FA muxbir a’zosi professor N.A. Kenesarin (1971-1975), O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi professor S.SH. Mirzayev (1975-1979), dotsent X.I. Valiyev (1979-1980), dotsent G.U. Yusupov (1981-1987) kabi yirik olimlar rahbarlik qilishdi. Kafedraninig ilmiy faoliyatida sezilarli jonlanish professor N.A. Kenesarin va professor S.SH. Mirzayev raxbarligida amalga oshirildi. Kafedraning ilmiy xulosalari amaliyotda o‘z o‘rnini topib, Respublikaning rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shdi. 1987 yili "Gidrogeologiya" va "Gidrologiya va suv oqimlarini rostlash" kafedralari birlashtirilib "Gidrologiya va gidrogeologiya" kafedrasi tashkil qilindi. Uning birinchi mudiri bo‘lib G.U. Yusupov (1987-1988) ishladi. Kafedraga 1988-1995 yillari Beruniy nomidagi davlat mukofoti laureati professor S.M. Qosimov va 1995 yildan 2005 yilgacha dotsent G.U. Yusupov, 2005–2012 yillari dotsent D.Nazaraliyev, 2012 dotsent S.E. Nurjanov, 2012–2014 yillari A.M. Fatxulloyev, 2015-2020 yillari dotsent D.V. Nazaraliyev rahbarlik qildi. 2021-2023 yillari professor F.A. Gapparov rahbarlik qildi. Hozirgi kunda dotsent I.M. Ro’ziyev rahbarlik qilmoqda. Kafedrada 1999 yildan boshlab yuqori malakali bakalavrlar va 2009 yildan magistrlar tayyorlashga o‘tildi.
Natijada tahsil olinadigan fanlar tizimi ham ancha kengayib bormoqda. Kafedraning ilmiy-tadqiqot va ilmiy uslubiy ishlarini bajarishda oxirgi yillarda professorlar A.M. Fatxulloyev, F.A. Gapparov dotsentlar: G.U. Yusupov, S.M. Karimov, A.A. Akbarov, D.V. Nazaraliyev, S.E. Nurjanov, , F.S. Kattaqulov, I.M. Ro’ziyev SH.B. Akmalovlar faol ishtirok etdilar. Bugungi kunga kelib kafedrada 60530800-Gidrologiya (daryo va suv omborlari gidrologiyasi) va 60812600-Meliorativ gidrogeologiya bakalavriat yo‘nalishlari bo‘yicha yetuk kadrlarni tayyorlab kelmoqda. Talabalarga yetuk bilim berishda kafedra katta ilmiy-pedagogik salohiyatga ega. Bugungi kunda kafedrada, professorlar: A.M. Fatxulloyev, F.A. Gapparov, dotsentlar: D.V. Nazaraliyev, S.E. Nurjanov, I.M. Ro’ziyev, SH.B. Akmalov, F.S. Kattaqulov, katta o'qituvchilar S.M. Qodirov., S.R. Mansurov F.A.Oxunov assistentlar:, G.U. Jumaboyeva, J.S. Hamroqulov, stajor o'qituvchilar Sh.G`.Nortayev, F.I. Ochildiyev, Sh.Sh.Yaxshiyev, Sh.Q.Shodiyev, B.Karabayeva, Z.X.Baxranovasamarali mehnat qilishmoqda. Davlat ta’lim standartining o‘zgarishi munosabati bilan 2008 yildan kafedra tarkibiga “Suv omborlari gidrologiyasi” ta’lim yo‘nalishi kiritildi va bir o‘quv reja bo‘yicha mutaxassislar chiqarila boshlandi. 2012 yilga kelib bu soha bo‘yicha yiliga 20-25 mutaxassis tayyorlandi. 2015 yilda kelib, ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha mutaxassislarga bo‘lgan talab qaytadan o‘rganib chiqildi va OʼzR OOʼMTVning 2016 yil 11 fevraldagi 66-sonli va 2016 yil 1 martdagi 89-sonli buyruqlari asosida “Suv omborlari gidrologiyasi” ta’lim yo‘nalishi Gidrologiya(suv omborlarida) ta’lim yo‘nalishiga o‘zgartirildi.
Respublikada innovatsion taʼlim va texnologiyalar transferini qoʼllab-quvvatlash tizimini yaratish, taʼlim va ishlab chiqarishni uzviy bogʼlash, oliy taʼlim muassasalari faoliyat yoʼnalishlarini tubdan takomillashtirish, ularning xalqaro nufuzini oshirish, samarali boshqaruv tizimini tashkil etish, shuningdek, Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi PF-5847-son Farmoni bilan tasdiqlangan Oʼzbekiston Respublikasi oliy taʼlim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasida belgilangan vazifalar ijrosini izchil taʼminlash maqsadida, Davlat talim standartining o‘zgarishi munosabati bilan Gidrologiya(suv omborlarida) talim yo‘nalishi Gidrologiya (daryo va suv omborlari gidrologiyasi talim yo‘nalishiga o‘zgartirildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining, 2017-2021 yillarda yer osti suvlari zahiralaridan oqilona foydalanishni nazorat qilish va hisobga olishni tartibga solish chora-tadbirlari tugʼrisida gi 2017 yil 4 mayda PQ-2954-sonli qaroriga binoan “Meliorativ gidrogeologiya” ta’lim yo‘nalishi tashkil etildi. Kafedra jamoasi o‘zining diqqat e’tiborini yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash bilan bir qatorda respublikamizda amalga oshirilayotgan islohatlarning asosi hisoblangan global iqlim o‘zgarishi sharoitida suv resurslarini oqilona boshqarish, suv resurslaridan suv tejamkor texnologiyalar asosida foydalanish, sug‘oriladigan erlarning eklogik-meliorativ xolatini yaxshilashning ilmiy-amaliy asoslarini ishlab chiqish,iqlimning global o‘zgarishining salbiy oqibatlarini tadqiq etish va uni yumshatish bo‘yicha katta xajmdagi ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarishga, shuningdek talabalar o‘rtasida yuksak darajada ma’naviy-ma’rifiy ishlarni bajarishga qaratgan. Kafedrani chet mamlakatlardagi va respublikamizdagi oliy o‘quv yurtlarining turdosh kafedralari, shuningdek ishlab-chiqarish hamda ilmiy-loyihalash tashkilotlari bilan aloqalari mustahkamlanmoqda.
Kafedra xodimlari
Roʻziyev Ilxom Maxmudovich
Gidrologiya va gidrogeologiya kafedrasi dotsenti, PhD
+99871-237-09-71
Fakultet
O'qitiladigan fanlar
| № | Fanning nomi | Fan haqida qisqacha ma'lumot |
|---|---|---|
| 1 | Nazariy gidrometriya(magistratura) | Quruqlikdagi suv manbalari suv resurslarini to‘g‘ri hisobga olish va
ulardan unumli foydalanishni, suvning oqish tezligini vaqt davomida
o‘zgarishini aniqlash, suv o‘lchash postlarining turlari, jihozlanishi va
tuzilishini, suv manbalarining gidrologik rejimi elementlari, gidromeliorativ
tarmoqlarida suv sarflarini nazorat qilish, o‘lchash asboblari va moslamalari,
gidrologik hodisa va jarayonlarga uslubiy yondashuv hamda ilmiy dunyoqarashni
shakllantirish vazifalarini bajaradi. |
| 2 | Global iqlim va suv ta’minoti(magistratura) | Global
iqlim o‘zgarishining suv resurslariga ta’siri, iqlimning uzoq yillik
prognozlari, iqlim va gidrologik jarayonlarni modellashtirish. |
| 3 | Injenerlik gidrologiyasi(magistratura) | “Gidrologiya”
mazmuni, predmeti va metodi, tabiatda suvning aylanishi, daryo xavzasi,
suv sathi, oqim tezligi, suv
sarfi,
gidrologik tavsiflar, daryolarning
yillik oqimi,
oqim hajmini rostlash, suv omborining loyqa bosishi. |
| 4 | Meliorativ gidrogeologiya(magistratura) | Meliorativ
gidrogeologiya fani, mazmuni, soxalari, rivojlanish tarixi, melioratsiya kilinadigan yerlarda tarqalgan sizot va osma sizot suvlari,
sug‘oriladigan yerlarda gidrogeologik-meliorativ jarayonlarning
o‘ziga xosligi. |
| 5 | Yer osti suvlari dinamikasi | Suvli
qatlamlardagi suvning harakatini, laminar, turbulent, barqaror va barqaror
bo‘lmagan harakati, quduqlarning turlari va ularni hisoblash, yer osti suvi
oqimlarining gidrodinamik xususiyatlarini, bir xil jinsli qatlamlarda yer osti
suvlarining barqaror harakati, har xil jinsli qatlamlarda yer osti suvlarining
barqaror harakati, har xil litologik sharoitlarda er osti suvlarni dimlanishi,
suv ombori va gidrotexnik inshootlaridan bo‘ladigan yer osti suvlarining
harakati, suv oluvchi inshootlarga yer osti suvlarining harakati o‘rganadi. |
| 6 | Yer osti suvlari dinamikasi | Suvli
qatlamlardagi suvning harakatini, laminar, turbulent, barqaror va barqaror
bo‘lmagan harakati, quduqlarning turlari va ularni hisoblash, yer osti suvi
oqimlarining gidrodinamik xususiyatlarini, bir xil jinsli qatlamlarda yer osti
suvlarining barqaror harakati, har xil jinsli qatlamlarda yer osti suvlarining
barqaror harakati, har xil litologik sharoitlarda er osti suvlarni dimlanishi,
suv ombori va gidrotexnik inshootlaridan bo‘ladigan yer osti suvlarining
harakati, suv oluvchi inshootlarga yer osti suvlarining harakati o‘rganadi. |
| 7 | Burg‘ilash ishlari va suv olish qudug‘idan foydalanish | Geologik
va gidrogeologik sharoitlarning o‘ziga xos tomonlari, burg‘ilash
usullari, burg‘ilash ishlarini tashkil qilish va loyixalash, yer osti suv
oqimlarini baholashning sanoqli usullari, gidrogeologik sharoitlar
o‘zgarishining bashorati, burg‘i qudug‘ining ishdan chiqishi va yomon ishlash
sabablari, suvli qatlam va yer osti suv oqimlarining gidrogeologik o‘lchamlari,
mustahkamlovchi quvurlar standartlari va ularning asosiy o‘lchamlari,
burg‘ilash jarayonida gidrogeologik kuzatuvlar, tadqiqotlar va geologik izlanishlarni
olib borish, izlanish natijalarini tahlil qilish va undan foydalanish. |
| 8 | Ekspluatatsion gidrometriya | Sug‘orish
tarmoqlarida suvni hisobga olish va boshqarish, sug‘orishga mo‘ljallangan suv miqdorlarini
iste’molchilarga va ularni guruhlari orasida to‘g‘ri taqsimlashda tizimdagi
kanallarda suv sarfini o‘lchash va boshqarish, kanallarni va suv o‘lchash
qurilmalarni belgilangan texnik talablar asosida foydalanishni ta’minlash,
kanallarda sodir bo‘ladigan suv isroflarini va tizimni foydali ish
koeffitsientini aniqlash uchun dastlabki gidrometrik kuzatuvlarni amalga
oshirish va ma’lumotlarini qayta ishlash hamda tahlil qilish |
| 9 | O‘rta Osiyo gidrografiyasi | Markaziy
Osiyo gidrografiyasi bo‘yicha ilk tadqiqotlarni, Gidrologiya fanining tarkibiy
qismi bo‘lgan gidrografiyani suv manbalari va tabiatdagi suvlarni tarqalish
qonunlarini o‘rganishdagi ahamiyatini, O‘rta Osiyo gidrografiyasini
suv xo‘jaligi tarmoqlarining rivojlanishiga bevosita ta’sirini, O‘rta Osiyo
daryolarining to‘yinish manbalari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash, taxlil
qilish kabi vazifalarni o‘z ichiga oladi. |
| 10 | Daryolar, ko‘llar va muzliklar gidrologiyasi |
Ko‘llar, daryolarlarning gidrologik rejimi, ko‘llarning suv balansi, oqim kirishi, chiqishi, ko‘llardan suv yo‘qotish, ko‘llarning suv sathi rejimi, suv sathining davriy va nodavriy o‘zgarishi, unga mavsumiy ta’sirlar, ko‘llarning harorat rejimi, muzlash va erish jarayoni, ko‘llarda suvning harakati, to‘lqinlar, suv massalari oqimi, suv ko‘tarilishi va pasayishi hodisalari, muzliklarning paydo bo‘lishi va ularning turlari |
| 11 | Gidrologik statistika | Gidroligik
ma’lumotlarni statistik analiz qilish, yillik oqim me’yori nima va uni
aniqlashdagi xatoliklar, Tasodifiy xatoliklar taqsimlanish qonuniyatlari, Daryo
oqimining ko‘p yillik tebranishi va uni statistik baholashni, hisobli maksimal
suv sarflari, turli xil sarf modellarini yaratishni, gidrologik
jarayonlarni modellashtirish va zamonaviy EHM
lar yordamida gidrologik ma’lumotlarni tahlil qilish va ulardan foydalanish
jarayonlarini o‘z ichiga oladi. |
| 12 | Daryolar gidrologiyasi | Daryolarning
gidrologik xususiyatlari, daryolarni suv rejimi, suv sathi, suv sarfi, harorat,
muzlash va gidrokimyoviy rejimlari, ularga ta’sir etuvchi omillar, rejim
elementlari va ular o‘zgarishlari, to‘yinish manbalari, daryolarining to‘yinish
tavsiflari, daryolarning yillik oqimi, yillik oqimning hosil bo‘lishi omillari,
yillik oqimning o‘rtacha ko‘p yillik miqdori, daryo oqimining miqdoriy
ko‘rsatgichlari, daryolarning maksimal oqimi, maksimal oqimni hisoblash
usullari, maksimal suv sarflari ta’minlanganlik egri chizig‘i parametrlarini
aniqlash, eng yuqori maksimal suv sarflarini hisobga olish kabi masalalarni
qamrab oladi. |
| 13 | Suv omborlari gidrologiyasi | Suv
resurslarini to‘g‘ri hisobga olish va ulardan unumli foydalanishni, suv
o‘lchash postlarining turlari, jixozlanishi va tuzilishini, suv manbalarining
gidrologik rejimi elementlarini-suv sathi, suvning oqish tezligi, suv sarfi,
loyqa oqiziqlar sarfini aniqlash usullari va texnika vositalardan foydalanishni
biladigan va mavjud ma’lumotlarni taxlil qilish. |
| 14 | Suv omborlaridan foydalanish | Suv
omborlari asosiy xususiyatlari, suv omborlaridan ishonchli foydalanishning
asosiy shartlari, suv omborlari gidrouzellaridan foydalanish, ularni
loyihalashtirish, zamonaviy konstruksiyalari va hisoblashning nazariy asoslash |
| 15 | Injenerlik geologiyasi, gidrologiya | Injener-geologik
sharoitlarni katta maydonda tarqalish qonuniyatlarini o‘rganadi, turli geologik
jarayon va hodisalarni o‘rgatiladi. Daryo oqimini hosil bo‘lish omillari, daryo,
ko‘l va suv omborlarining rejimi, suv manbalari va suv havzalarining asosiy
gidrologik ko‘rsatkichlarini o‘lchash. |
| 16 | Gidrometriya | Gidrotexnik
inshootlar, qishloq xo‘jaligi melioratsiyasi va gidromeliorativ tizimlar
ekspluatatsiyasi, suv xo‘jaligi menejmenti va ekspluatatsiyasi, suv bilan
ta’minlash, suvdan (kompleks) foydalanish, gidromeliorativ ishlar texnologiyasi. |
| 17 | Quruqlik gidrologiyasi | Suv
resurslaridan samarali foydalanishni, tabiatdagi suvlarning muvozanatini,
suvning tabiiy va kimyoviy xossalari, xalq xo‘jaligidagi ahamiyati, daryolar
oqimini hosil bo‘lish omillari, yer osti suvlari, muzliklarning gidrologik
rejimini |
| 18 | Injenerlik gidrologiyasi | Suv
resurslaridan unumli foydalanishi, daryo oqimini hisoblash va tadqiqot
etishning statistik usullari, gidrologik miqdorning ta’minlanganligi, hisobli
suv sarfini aniqlash, taqsimlanish egri chiziqlari va ularning parametrlari,
gidrologik ma’lumotlar mavjudligida, yetarli bo‘lmaganda va umuman bo‘lmaganda
yillik oqim maksimal va minimal suv sarflarini hisoblashni va natijalarni
taxlil qilish. |
| 19 | Iqlimshunoslik | Suv resurslariga ta’sir etuvchi iqlimiy
omillarni, iqlimning eng muhim elementlari,
ob-havoning xavfli, hodisalari, iqlim resurslari iqlimning o‘zgarishini
bilishni va ularni aniqlash |
| 20 | Geologiya,gidrogeologiya va ingenerlik geologiyasi | Erning
tuzilishi, tarkibi, paydo bo‘lishi va unda sodir bo‘ladigan turli geologok
jarayon va xodisalarni hamda minerallar va tog‘ jinslari, yer osti suvlarining
paydo bo‘lishi, joylanish shart-sharoitlari o‘rgatiladi. |
| 21 | Meliorativ gidrogeologiya | Yerning
tuzilishi, tarkibi, paydo bo‘lishi, yer osti suvlarini sug‘oriladigan,
sug‘orishga yaroqli bo‘lgan yerlarda o‘tkaziladigan meliorativ tadbirlarni
gidrogeologik jihatdan asoslash. |
| 22 | Injenerlik geologiyasi va gidrogeologiyasi | Injener-geologik
sharoitlarni katta maydonda tarqalish qonuniyatlarini o‘rganadi, turli geologik
jarayon va hodisalarni o‘rgatiladi. |
| 23 | Geologiya va gidrogeologiya | Erning
tuzilishi, tarkibi, paydo bo‘lishi va unda sodir bo‘ladigan turli geologok
jarayon va xodisalarni hamda minerallar va tog‘ jinslari, yer osti suvlarining
paydo bo‘lishi, joylanish shart-sharoitlari o‘rgatiladi. |
| 24 | Gidrologiya | Gidrologik
tadqiqotlar va kuzatuvlarni tashkil etish, suv manbalari shakl va o‘lcham
ko‘rsatkichlarini taxlil qilish va baholash, suv ob’ektlarining
gidrologik rejimini tahlil qilish va baholash, suv ob’ektlariga ta’sir etuvchi
omillarni baholash, zamonaviy gidrologik asbob va qurilmalarni ishlatish,
gidrologik usullarni qo‘llash kabi masalalarni o‘z ichiga oladi. |
Boshqa ma'lumot
Veb-sayt: http://hm.tiiame.uz/oz/page/gidrologiya-tarixi
Kafedra mudiri: Roʻziyev Ilxom Maxmudovich
Qabul kunlari: None